[For the English version, see the ABS Focal Point website.]
[Voor de Engelse versie, zie de website van het ABS-Loket.]

Welkom bij de achtste nieuwsbrief van het ABS-Loket Nederland! In deze nieuwsbrief kijken we naar het fokken van dieren in de context van de EU ABS Verordening, geven we een update over de lopende discussie over digitale sequentie-informatie (DSI) en ABS, luisteren we naar de Nagoya Bites podcast met Martin Brink van het ABS-Loket Nederland als speciale gast, en bespreken we het nieuwe onderzoek van de FAO naar nationale ABS-maatregelen.

In deze nieuwsbrief vindt u:

Dierfokkerij en de EU ABS Verordening.
Onderhandelingen over Digital Sequence Information (DSI) opnieuw uitgesteld.
Nagoya Bites podcast over de EU ABS Verordening.
FAO-onderzoek naar nationale ABS-maatregelen.

Dierfokkerij en de EU ABS Verordening

Fokkerijbedrijven, boeren en hobbyfokkers gebruiken dieren en dierlijk reproductiemateriaal in hun fokprogramma’s, waarbij de dieren en het materiaal soms uit het buitenland komen. Wanneer vallen hun activiteiten onder de EU ABS Verordening? We kijken naar de ABS-wetgeving over het fokken van dieren in de EU.

Bij het bepalen of het fokken van dieren onderworpen is aan regels voor toegang en verdeling van voordelen, is het belangrijk om te bepalen of de fokactiviteiten onder het toepassingsgebied van de EU ABS Verordening (Verordening (EU) 511/2014) vallen. De herziene EU Leidraad helpt bij het beantwoorden van deze vragen door aanvullende informatie te geven over het toepassingsgebied van de EU ABS Verordening, over wat gezien wordt als gebruik, en over welke gebruikersverplichtingen van toepassing zijn. In alle gevallen kunnen de nationale ABS-regels van het land van levering van toepassing blijven, evenals veterinaire en andere toepasselijke regelgeving.

Toepassingsgebied van de EU ABS Verordening

De EU ABS Verordening kan alleen van toepassing zijn wanneer voldaan wordt aan al deze drie voorwaarden:

toegang tot de genetische bron is verkregen op of na 12 oktober 2014;
de genetische bron is afkomstig uit een land dat, op het moment dat toegang verkregen wordt, Partij is bij het Nagoya Protocol en relevante toegangswetgeving heeft; en
er vindt onderzoek en/of ontwikkeling van de genetische en/of biochemische samenstelling van de genetische bronnen binnen de EU (‘gebruik van genetische bronnen’).

Als aan alle drie voorwaarden is voldaan, vallen uw activiteiten met genetische bronnen mogelijk onder het toepassingsgebied van de Verordening. Fokdieren en dierlijk reproductiemateriaal (bijvoorbeeld sperma, embryo’s of eieren) worden beschouwd als genetische bronnen, omdat zij functionele eenheden van de erfelijkheid bevatten.

Meer informatie is te vinden in de artikels ‘EU ABS Verordening: binnen of buiten het toepassingsgebied?’ en ‘Wanneer word ik als gebruiker beschouwd onder de EU ABS Verordening?’.

Gebruik van genetische bronnen bij de fokkerij

In de zin van de EU ABS Verordening betekent gebruik van genetische bronnen in dierfokkerij onderzoek en ontwikkeling naar de genetische en/of biochemische samenstelling van de fokdieren en/of hun nakomelingen. Hieronder worden diverse voorbeelden gegeven van voorbeelden die vallen onder gebruik en activiteiten die daar niet onder vallen. De tekst tussen haakjes achter de voorbeelden verwijst naar de relevante secties van de herziene EU Leidraad.

Voorbeelden van activiteiten die vallen onder gebruik

Het fokken van dieren waarbij sprake is van kruising en selectie met het oog op verbetering of wijziging van de eigenschappen van gevestigde rassen en variëteiten (Bijlage II sectie 8.1).
Wetenschappelijk onderzoek naar de genetische achtergrond van specifieke kenmerken in fokdieren om te analyseren welke genen, gencomplexen of regulerende sequenties en mechanismen een rol spelen bij de expressie ervan (Bijlage II sectie 6.2).
De verbetering van dieren door middel van genoomediting, aangezien deze het resultaat is van onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten met betrekking tot de genetische en/of biochemische samenstelling van de betrokken genetische bronnen (Bijlage II sectie 8.3).

Voorbeelden van activiteiten die niet vallen onder gebruik

Verwerving van dieren door boeren voor uitsluitend directe productiedoeleinden (bijvoorbeeld melk of wol), zonder fokken of andere vormen van onderzoek en ontwikkeling (Bijlage II hoofdstuk 2).
Handel, overdracht en uitwisseling van fokdieren, zolang hier geen sprake is van onderzoek en ontwikkeling (Bijlage II hoofdstuk 5).
Kruising en selectie van fokdieren met het oog op de instandhouding en bewaring van zeldzame of traditionele rassen en variëteiten. Er vindt geen verbetering van het ras door selectie voor gewenste eigenschappen plaats, aangezien het enige doel ervan is het voortbestaan van de soort of populatie veilig te stellen. Dit omvat ook fokprogramma’s voor dierentuinen. Wanneer de activiteiten echter kruising en selectie met het oog op verbetering of wijziging van de eigenschappen van gevestigde rassen en variëteiten omvatten, worden deze activiteiten als gebruik beschouwd (Bijlage II hoofdstuk 5 en sectie 8.1).
Indeling/identificatie van rassen en stamboomtests, aangezien er geen specifieke genetische en/of biochemische eigenschappen worden ontdekt. Dit omvat rasidentificatie door het analyseren van morfologische en moleculaire kenmerken en DNA-sequentiegegevens (Bijlage II sectie 6.1).
Ontwikkeling en toepassing van reproductietechnologieën (bijvoorbeeld in vitro-fertilisatie en het seksen van sperma). Als voor de ontwikkeling echter onderzoek nodig is naar de genetische en/of biochemische samenstelling van dieren van de betrokken soort, wordt dit gezien als gebruik (Bijlage II sectie 8.2).

Door de EU erkende stamboeken

Als fokker kan het nuttig zijn om deel te nemen aan een fokprogramma dat wordt geleid door een officieel erkende stamboekvereniging of -fokkerijgroepering in de EU. De producten (nakomelingen) van dierfokkerij vallen mogelijk buiten het toepassingsgebied van de EU ABS Verordening. Nadat een product in een stamboek van een officieel door de EU erkende fokkerij-organisatie als nieuwe lijn of nieuw ras wordt geregistreerd (volgens Verordening (EU) 2016/1012), wordt het gezien als een nieuwe genetische bron en valt het latere gebruik van dit product in de dierfokkerij niet onder het toepassingsgebied van de EU ABS Verordening. Echter kan het fokken van deze producten wel onder de EU ABS Verordening vallen (Bijlage II sectie 8.6).

Passende zorgvuldigheid

Om aan te tonen dat u voldaan heeft aan uw zorgvuldigheidsverplichtingen als een gebruiker van een genetische bron die binnen het toepassingsgebied van de EU ABS Verordening valt, dient u mogelijk een zorgvuldigheidsverklaring in te dienen. Een zorgvuldigheidsverklaring moet worden ingediend voordat het nieuw ontwikkelde product op de markt wordt gebracht of het product geregistreerd is in een door de EU erkend stamboek. Lees voor meer informatie over zorgvuldigheidsverklaringen: ‘DECLARE of geen DECLARE: wanneer een zorgvuldigheidsverklaring indienen?’.

Zie voor meer informatie over dierfokkerij en de EU ABS Verordening hoofdstuk 8 van Bijlage II en de eerder genoemde secties van de herziene EU Leidraad.

Herziene EU Leidraad (PDF)

Onderhandelingen over Digital Sequence Information (DSI) opnieuw uitgesteld

Sinds onze laatste update in september zijn er weinig internationale ontwikkelingen geweest op het gebied van Digitale Sequentie-informatie (‘digital sequence information’, DSI) van genetische bronnen. Het was de bedoeling dat onderhandelingen m.b.t. DSI zouden plaatsvinden tijdens de hervatte, fysieke bijeenkomst van de OEWG-3 in januari 2022. Vanwege de ontwikkelingen van de COVID-19-pandemie moest deze bijeenkomst echter worden uitgesteld, mogelijk tot maart 2022.

Zoals eerder uitgelegd, wordt er momenteel een internationale discussie gevoerd over de vraag of het gebruik van Digitale Sequentie-informatie (‘digital sequence information’, DSI) van genetische bronnen onderhevig zou moeten worden aan verplichtingen inzake toegang en verdeling van voordelen (ABS). Er zijn verschillende scenario’s ontwikkeld voor de manier waarop omgegaan zou kunnen worden met de toegang tot en verdeling van voordelen uit het gebruik van DSI.

Tijdens de Derde Bijeenkomst van de Third Open-ended Working Group on the Post-2020 Global Biodiversity Framework (OEWG-3), die online plaatsvond van 23 augustus t/m 3 september 2021, werden sterk uiteenlopende standpunten naar voren gebracht over de toegang tot en verdeling van voordelen uit het gebruik van DSI, variërend van het toepassen van dezelfde ABS-regels op DSI als op genetische bronnen, tot geen monetaire verdeling van voordelen voortkomend uit het gebruik van DSI. De EU en haar Lidstaten zijn van mening dat het principe van ‘open access’ (vrije toegang) tot DSI in het publieke domein behouden moet blijven, en dat een eventuele toekomstige oplossing voor DSI niet mag leiden tot belemmering van deze open access en evenmin negatieve invloed mag hebben op het ‘open science’ model.

Onderhandelingen in 2022
Het was de bedoeling dat onderhandelingen m.b.t. DSI zouden plaatsvinden tijdens de hervatte, fysieke bijeenkomst van de OEWG-3 in Genève in januari 2022. De resultaten van de bijeenkomst in Genève zouden worden besproken tijdens de Fifteenth meeting of the Conference of the Parties to the CBD (COP-15), die na een formele virtuele opening in oktober 2021 voornamelijk als fysieke bijeenkomst zou plaatsvinden in Kunming, China, in april-mei 2022. Naar verwachting zouden er besluiten over DSI worden genomen tijdens deze COP-15. Vanwege de ontwikkelingen van de COVID-19-pandemie, moest de bijeenkomst in Genève echter worden uitgesteld, mogelijk tot maart 2022. Dit betekent dat de COP-15 waarschijnlijk wordt uitgesteld tot de tweede helft van 2022.

In de tussentijd blijft de Nederlandse ABS-Autoriteit (Kim van Seeters; k.vanseeters@minlnv.nl) geïnteresseerd in de ervaringen van Nederlandse stakeholders met DSI en hun mening over de DSI-scenario’s die beschreven zijn in eerdere artikelen (Beleidsscenario’s voor toegang en verdeling van voordelen (ABS) en digitale sequentie-informatie (DSI) en Voortgang op het gebied van Digitale Sequentie-informatie (DSI)).

Lees: 'Beleidsscenario’s voor toegang en verdeling van voordelen (ABS) en digitale sequentie-informatie (DSI)'

Lees: 'Voortgang op het gebied van Digitale Sequentie-informatie (DSI)'

Nagoya Bites podcast over de EU ABS Verordening

Een nieuwe aflevering van de podcast ‘Nagoya Bites’, die gehost wordt door de Duitse Nagoya Protocol HuB, bespreekt de EU ABS Verordening met Martin Brink van ABS-Loket Nederland als speciale gast.

Naast de tools en hulpmiddelen op hun zeer informatieve website, maakt de Duitse Nagoya Protocol HuB (GNP HuB) ook ‘Nagoya Bites’, een podcast voor gebruikers van genetische bronnen die hapklare stukjes informatie geeft over het Nagoya Protocol en toegang en verdeling van voordelen (access and benefit-sharing, ABS). Hoewel de podcast vooral gericht is op onderzoekers in de Duitse academische sector, kan de podcast ook nuttig zijn voor anderen die betrokken zijn bij onderzoek en ontwikkeling van genetische bronnen. De host van de podcast, Elizabeth Karger van de GNP HuB en het Leibniz Institute DSMZ, interviewt mensen die betrokken zijn bij ABS, variërend van bevoegde autoriteiten (competent authorities) en nationale ABS-Loketten (national focal points) tot gebruikers van genetische bronnen.

In de derde aflevering bespreken Martin Brink van het ABS-Loket Nederland en Elizabeth Karger het toepassingsgebied van de EU ABS Verordening (Verordening (EU) 511/2014) en hoe gebruikers kunnen voldoen aan hun zorgvuldigheidsverplichtingen. In de eerdere afleveringen werden gebruikerscontroles op ABS-naleving in Duitsland en de ontwikkeling van een institutionele nalevingsstrategie door de universiteit van Kiel besproken.

U vindt de derde en eerdere afleveringen van de podcast op de pagina ‘Podcasts’ van de GNP HuB-website.

Nagoya Bites podcast

FAO-onderzoek naar nationale ABS-maatregelen

De FAO heeft een onderzoek gepubliceerd naar de manier waarop landen in hun ABS-maatregelen rekening houden met de specifieke kenmerken van genetische bronnen voor voedsel en landbouw (GRFA) en hiermee geassocieerde traditionele kennis (TKGRFA).

Tijdens het sluiten van het Verdrag inzake biologische diversiteit (CBD) in 1992 werd geaccepteerd dat genetische bronnen voor voedsel en landbouw (GRFA) verschillen van andere genetische bronnen en anders behandeld moeten worden. De Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) heeft nu een onderzoek gepubliceerd naar de manier waarop landen in hun ABS-maatregelen rekening houden met de specifieke kenmerken van genetische bronnen voor voedsel en landbouw (GRFA) en hiermee geassocieerde traditionele kennis (TKGRFA).

Het onderzoek had als doel om mogelijke benaderingen hiervan te identificeren, evenals de lessen die geleerd zijn tijdens de implementatie daarvan en de uitdagingen en mogelijke oplossingen. De hoofdconclusie is dat hoewel landen een scala aan opties hebben om in hun ABS-maatregelen rekening te houden met de specifieke kenmerken van GRFA en TKGRFA, de meeste maatregelen GRFA niet anders dan andere genetische bronnen lijken te behandelen. Uitzonderingen hierop zijn plantgenetische bronnen voor voedsel en landbouw, die vaak behandeld worden volgens de benadering van het Internationaal Verdrag inzake plantgenetische hulpbronnen voor voedsel en landbouw (ITPGRFA). Ook wordt geconcludeerd dat er verschillende benaderingen bestaan om rekening te houden de specifieke kenmerken van GRFA/TKGRFA in ABS-maatregelen en dat er geen one size fits all-model is. Een derde conclusie is dat er een gebrek is aan bewijs over de positieve en negatieve effecten van deze verschillende benaderingen op gebruikers van GRFA, het behoud en duurzame gebruik van GRFA, het delen van voordelen en voedselveiligheid, terwijl er ook een gebrek aan bewijs over hoe maatregelen in de praktijk zijn geïmplementeerd.

U vindt het onderzoek met de titel ‘Survey of access and benefit-sharing country measures accommodating the distinctive features of genetic resources for food and agriculture and associated traditional knowledge’ op de ABS-Loket-pagina ‘Downloads en links’ of via de directe link (PDF).

Downloads en links – ABS-Loket